ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ (με αφορμή την κατάληψη της πλατείας Μανδηλαρά)

Το βασικότερο ανθρώπινο δικαίωμα είναι το δικαίωμα στη ζωή, δηλαδή το δικαίωμα να ζεις σ’ ένα ασφαλές και υγιές περιβάλλον. Είναι όμως γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια η απληστία του κέρδους έχει οδηγήσει σε συνεχή βιασμό του περιβάλλοντος, σε άγρια εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου, κατά τρόπο που προκαλεί οργή, θλίψη και αγανάκτηση. Οι παραβιάσεις του Συντάγματος και των νόμων και μάλιστα σε όχι λίγες περιπτώσεις, απ’ αυτούς που είναι εντεταλμένοι να τον προστατεύσουν, έχει οδηγήσει στην αποθράσυνση και στην γελοιοποίηση θεσμών και...
κράτους δικαίου.

Οι πλατείες, αποτελούν, δημόσια κοινόχρηστα πράγματα, που ανήκουν κατά κυριότητα και εξ αδιαιρέτου σε όλους μας και δεν πρέπει να παρεμποδίζεται η ακώλυτη και ελεύθερη απόλαυσή τους, που αποτελεί το βασικό και κύριο από την φύση προορισμό τους. Αποτελούν μέχρι και σήμερα υψηλό αναπτυξιακό δυναμικό για τις σύγχρονες κοινωνίες και επιτελούν σημαντικές λειτουργίες σε πολλούς τομείς της οικονομίας όπως είναι ο τουρισμός, οι δραστηριότητες αναψυχής, πολιτισμός κλπ. Ταυτόχρονα όμως χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας καθώς εξαιτίας του κομβικού ρόλου που διαδραματίζουν στην οικονομική ανάπτυξη δέχονται εκτεταμένες και συνεχείς πιέσεις. Δεδομένου ότι οι πλατείες αποτελούν ουσιώδες στοιχείο του δομημένου περιβάλλοντος, προστατεύονται συνταγματικά. Η συνταγματική προστασία των πλατειών περιλαμβάνει την κατά φυσικό προορισμό χρήση τους και ιδίως τη διασφάλιση του δικαιώματος της ελεύθερης πρόσβασης σε αυτές καθώς επίσης και την κοινοχρησία αυτών.

Με τα δεδομένα αυτά η προστασία των πλατειών έχει ως συνέπεια να απαγορεύονται επ’ αυτών χρήσεις που δεν συνάδουν με την ιδιότητά τους ως κοινοχρήστων πραγμάτων και δεν είναι συμβατές με το βασικό προορισμό τους, που συνίσταται στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και στη διασφάλιση του δικαιώματος όλων για ελεύθερη πρόσβαση σε αυτές. Κατά συνέπεια, απαγορεύεται, κατ’ αρχήν, η επί των πλατειών τοποθέτηση και λειτουργία εγκαταστάσεων ιδιωτών και η απονομή ιδιαίτερων δικαιωμάτων σε ορισμένους ιδιώτες που έχει ως αποτέλεσμα να αναιρείται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας τους.

Επισημαίνεται δε ότι κάθε έργο ή  δραστηριότητα που μπορεί κατ’ εξαίρεση να επιτρέπεται στις ευπαθείς αυτές ζώνες, θα πρέπει να εντάσσεται σε γενικότερο σχεδιασμό και προγραμματισμό της ευρύτερης περιοχής, για τη στρατηγική εκτίμηση των σχεδίων και προγραμμάτων στο περιβάλλον, που αποτελεί άλλωστε υποχρέωση της χώρας μας, σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο.

Περαιτέρω, κάθε έργο ή δραστηριότητα  πρέπει να διέπεται από την αρχή της αειφορίας, όπως ορίζεται στο αναθεωρημένο με το Σύνταγμα του 2001 άρθρο 24 και να είναι βιώσιμο προς όφελος τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών γενεών.

Το δικαίωμα αυτό στη χρήση κοινόχρηστων πραγμάτων απορρέει από το δικαίωμα στην προσωπικότητα, το οποίο κατοχυρώνεται τόσο στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος, όσο και στον Α.Κ , άρθρο 57.

Εκ των ορισμών αυτών γίνεται  αντιληπτό, ότι οι πλατείες αποτελούν πράγματα κοινόχρηστα ανήκουν κατά κυριότητα στο Δημόσιο και συγκεκριμένα στη δημόσια (κοινόχρηστη) περιουσία αυτού, την οποία διαχειρίζεται ως «ιδιοκτήτης» και όχι ως «επιχειρηματίας» και οφείλει να προστατεύει.

Με τα δεδομένα αυτά η Διοίκηση, στην οποία εναπόκειται κατά κύριο λόγο η προστασία και διαχείριση των πλατειών θα πρέπει να λαμβάνει αφενός όλα τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία τους και αφετέρου, όταν αποφασίσει να παραχωρήσει τη χρήση τους να σταθμίζει τα τυχόν συγκρουόμενα συμφέροντα, όπως είναι η απόλαυση ενός περιβαλλοντικού αγαθού και η οικονομική ανάπτυξη αυτών επ’ ωφελεία του κοινωνικού συνόλου.

Ωστόσο, στο πλαίσιο της τουριστικής  ανάπτυξης και του οικονομικού οφέλους, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα μια συστηματική και έντονη παρέμβαση στους κοινόχρηστους χώρους και ιδιαίτερα στις πλατείες, που ως αποτέλεσμα έχει αφενός να αναιρείται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας τους και αφετέρου να προσβάλλεται και να υποβαθμίζεται ακόμη περισσότερο το περιβάλλον.

Ο άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος. Για  να παραμείνει πράγματι ελεύθερος, οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι αποτελεί μέλος μιας κοινωνίας, με δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ότι είναι ένας συνειδητός πολίτης και όχι ιδιώτης. Αλλιώς μετατρέπεται σε ανελεύθερο, που έχει την ψευδαίσθηση του ελεύθερου. Κι αυτό είναι το χειρότερο. Το πόσο ελεύθερος είναι κάποιος, αποδεικνύεται από το πόσο συνειδητοποιημένος είναι, από το πόσο γνωρίζει τα δικαιώματά του, από το πόσο έχει μάθει να αγωνίζεται γι αυτά, από το πόσο συνεπής στις υποχρεώσεις του είναι.

Στο πλαίσιο αυτό αποτελεί υποχρέωση  του καθενός να υπερασπίσει τα προσβαλλόμενα δικαιώματά του που σχετίζονται με την παράλειψη μέτρων προστασίας των κοινόχρηστων πραγμάτων και του κοινόχρηστου χαρακτήρα τους.

Η πλατεία Μανδηλαρά, ανήκει σε όλους  μας και ο κοινόχρηστος χαρακτήρας της πρέπει να προστατευθεί από όλους μας. Είναι ανεπίτρεπτο κόμματα, σωματεία, φορείς και πολίτες του τόπου μας να παραμένουν απλοί θεατές στην παραχώρηση της μοναδικής ελεύθερης πλατείας της πόλης μας, στην ιδιωτική κερδοσκοπία.

Νάξος 9.10.2012

Γιάννης Πρωτονοτάριος

Χώρα Νάξος